Sizlere kötü huylardan bazılarını yazmak istiyorum. Allah Teâlâ Kur'an-ı Kerim'de: "Ey müminler! Zannın çoğundan kaçının, çünkü zannın bir kısmı günahtır. Birbirinizin kusurunu araştırmayın. Biriniz diğerini arkasından çekiştirmesin. Biriniz ölmüş kardeşinin etini yemeyi sever mi? İşte bundan tiksindiniz. O halde, Allah'tan korkun, şüphesiz Allah tevbeleri çok kabul eden, çok esirgeyendir."(Hucurat-12).

Ayet-i Kerime'de üç huy yasaklanmakta ve bunlardan uzak durulması istenmektedir.

1- Kötü Zan: Sebepsiz yere başkasını suçlamak, bilgi ve belge olmadan bir kimsenin kötü bir iş yaptığını sanmak. Başka bir ifade ile bir ihtimale dayanarak hüküm vermek, yersiz töhmette bulunmaktır. Sağlıklı bilgi ve görgüye dayanmadan hüküm vermek, yanılmamıza sebep olabilir. Duyduğumuz şeylerin çoğu doğru olmayabilir, hatta bir kısmı da kin ve düşmanlığın ürünü olabilir. Biz duyduklarımızı iyice araştırmadan söyleyecek olursak yanılmış olabiliriz. Hâlbuki bu konuda Kur'an bizi uyarıyor:
"Bilmediğin bir şeyin ardına düşme. Çünkü kulak, göz ve gönül bunların hepsi ondan sorumludur."(İsra-36) buyuruluyor.
Peygamberimiz de; "Her işittiğini söylemek, insana yalan olarak yeter"(Sahih-i Müslim, İman-3) buyurmuştur. Peygamberimiz, her işittiğin sözü söyleme, diyor. Çünkü işittiğimiz her söz doğru olmayabilir. Doğru değil ise, yalan söylemiş oluruz. Yalan ise büyük günahlardandır.
Peygamberimiz: "Kötü zanda bulunmaktan sakının. Çünkü zan, sözlerin en yalanıdır.''(Buhari, Edep-58)

Zannın hepsi günah değildir. Zaten ayette, zannın hepsinin değil, kötü olan zannın günah olduğu ifade ediliyor. Hüsn-ü zan ise günah değildir. Bir kimsenin kötü olduğunu ifade eden bir sözü duyduğumuz zaman, kesin bir bilgi ve belgeye dayanmayan bu söz karşısında iyi zanda bulunmamız, günah olması şöyle dursun, tavsiye edilmektedir.
Ayette yasaklanan zan kötü zandır, gereksiz yere insanları suçlamaktır. Nitekim Peygamberimiz: "Allah Teâlâ, müslümandan, kanını, ırzını ve kendisine kötü zanda bulunulmasını haram kılmıştır."(Müslim, Birr-32) buyurmuştur.

2- Kusur Araştırmak:
Ayet-i Kerime'de yasaklanan ikinci husus da; kusur ve ayıp araştırmaktır. Müslüman kendi kusur ve eksiklerini gidermeye çalışacak, başkasının ayıplarını araştırmayacaktır. Çünkü kusursuz, hatasız insan olmaz. Başkasının hatalarını araştırmak yerine kişi kendi hatalarını görmeye ve onları gidermeye çalışacaktır.

Peygamberimiz bu konuda da bizi uyarıyor ve: "Müslümanların eksiklerini, ayıplarını araştırmayın. Her kim Müslümanların ayıplarını araştırırsa, Allah Teâlâ da onun ayıbını izler ve evinin içinde de olsa onu rezil ve rüsvay eder." (Tirmizi,Birr-83).

Bu hadis-i şerifte önemli bir noktaya işaret var. O da şudur: Mü'minin gizli olarak işlediği ve açığa çıkmasını istemediği bir günahı araştırarak yüzüne vurur veya onu başkalarına söylersen, o kimseyi, bu günahı açıktan açığa yapmaya yöneltmiş olursun. Bu kimse gizli olarak işlediği bu günahı açıktan açığa yapacak olursa, başkaları da onu örnek alır, böylece o günahın yayılmasına sebep olmuş olursun. Bir kötülüğün yapılmasını arzu eden vebale girmiş olur.

Allah Teâlâ buyuruyor: "İnananlar arasında kötü söz ve davranışın yayılmasını seven kimseler için dünyada da ahirette de acı veren bir azap vardır. Her şeyi Allah bilir, siz bilmezsiniz."(Nur-19)

Peygamberimizden:"Kim bir kimsede ayıp görür de onu örterse, toprağa diri diri gömülen bir kız çocuğunu diriltmiş gibi (sevap kazanmış) olur." (Ebu Davud,Edeb-45) 3- Gıybet Etmek:
Ayet-i Kerime'de yasaklanan üçüncü husus da gıybettir. Gıybet, bir kimsenin arkasından hoşlanmayacağı bir şey söylemektir. Ebu Hureyre (r.a.) diyor ki, Peygamberimiz, --Gıybet nedir, bilir misiniz? diye sordu.

-Allah ve Peygamberi daha iyi bilir, dediler. Peygamberimiz: -Kardeşini, hoşlanmayacağı bir şeyle anmandır buyurdu. -Ya söylediğim kardeşimde varsa? Diye soruldu: Peygamberimiz: -Eğer söylediğin onda varsa, gıybet etmiş olursun. Şâyet söylediğin onda yoksa, o takdirde ona iftira atmış olursun(Tirmizi,Birr-23) buyurdu.

Abidin SEVER
NİSAN-2012